Exchange: EP27, ในความเฉลียว

บทบันทึกจากการสนทนา PS±D Night Club เมื่อวันที่ 17 กันยายน 2564

หลายครั้งที่มีความรู้สึกว่าตัวผมเองมีความขบถอยู่ในตัว ออกนอกกรอบที่สังคมวาดหวัง ระบายความฝันเอาไว้ ด้วยหน้าที่การงาน การเรียนที่ต้องนั่งอยู่กับที่ สื่อสารกับจอสี่เหลี่ยมๆ บนโต๊ะหนึ่งตัว เก้าอี้อีกตัว ในห้องหับที่มีฝุ่นฟุ้งของความเป็นจริง ที่ต้องเข้าทำงานทำการเป็นฟันเฟื่องหมุนวนตัวเล็กจ้อยของอุตสาหกรรมทุนนิยม

ผมพบว่า ผมชื่นชอบความเป็นอิสระในการทำงานมากกว่าที่ผมคิด การนั่งอยู่กับที่ สื่อสารกับจอสี่เหลี่ยม เข้างานออกงานตรงเวลา ทำงานเหมือนเครื่องจักร กลับไม่ใช่ลักษณะการทำงานที่ผมชื่นชอบเลยด้วยซ้ำ

ดีๆ ชั่วๆ ไม่ได้ต้องการจะบอกว่าการทำงานแบบไหนดีหรือไม่ดี เรื่องแบบนี้กลับต้องขึ้นอยู่กับตัวตนของแต่ละคน ที่ชอบที่ใช่ ควรไม่ควร คิดเห็นเช่นไร อย่างน้อยๆ ก็ควรที่จะเลือกเองได้บ้าง

ในความรักอิสระนั้น ผมพบว่ามันมีรากฐาน ต้นตอความเป็นมาจากครอบครัว ต้นตอจากรากเหง้าวงศ์ตระกูลไม่ใช่น้อย ด้วยการหล่อหลอม มากน้อยจากหนังสือที่ที่บ้านซื้อมาเมื่อครั้งยังเด็ก การเลี้ยงดูที่พอจะให้พื้นที่ว่างทางความคิด ในความมากน้อยนั้นแหละ ครอบครัว รากเหง้า มีผลต่อการเติบโตทางความคิดและการใช้ชีวิตในทุกวันนี้ของเราไม่ใช่น้อย

สาเหตุที่ทำให้ผมคิดใคร่ครวญเช่นนี้มีต้นเหตุมาจากบทสนทนาที่กล่าวถึงผลงานศิลปนิพนธ์ชิ้นหนึ่ง “ในความเฉลียว” (ปู่ in the name of grandfather) นำเสนอในรูปแบบของ Conceptual Book ที่บอกเล่าเรื่องราวของตัวเอง คุณพ่อและคุณปู่ ของ ไผ่ คาลิล พุฒตาล

ด้วยการทำศิลปนิพนธ์เล่มนี้เองที่ส่งออกไผ่จากเมืองไทยสู่ต่างประเทศอย่างสหราชอาณาจักรอันเป็นการศึกษาต่อในระดับปริญญาโท แล้วด้วยศิลปนิพนธ์นี้เองที่เป็นดั่งแรงบัลดาลใจในการทำชิ้นงานต่อๆ มาของเขา

ทั้งๆ ที่ตัวอย่างมีเห็นในโลกอารยะ

ด้วยแนวทางในการศึกษาเรียนรู้ในต่างประเทศของไผ่ มีโอกาสได้เปรียบเทียบการเรียนการสอนของบ้านเขากับบ้านเราอย่างมีนัยยะสำคัญ อย่างวิธีการตั้งคำถาม วิธีการวิจารณ์เพื่อทำการพัฒนาผลงาน ทั้งๆ ที่หากเราได้ลองกลับมาดูการเรียนการสอนในบ้านเรานั้น ยังไม่ค่อยพบเห็นการถามตอบ วิจารณ์มากนัก

กลับกัน คนที่มักจะชอบตั้งคำถามและวิจารณ์ กลับโดนหมุดหมายตั้งป้ายว่าเป็นคนนอกคอก ไม่ตรงกรอบ ไม่เชื่อฟัง ทั้งๆ ที่ตัวอย่างมีเห็นในโลกอารยะว่าการออกแบบพัฒนาก้าวหน้ารุดล่วงได้ด้วยการออกแบบจากการตั้งคำถามแล้วหาความเป็นไปได้ต่างๆ

ด้วยความเฉลียวในความสงสัย ด้วยการฉุกคิดในความเฉลียว ตั้งคำถามต่างหาก กลับเป็นการริเริ่มการออกแบบ แก้ไขปัญหา พัฒนาและทำให้สังคมก้าวหน้าต่างไป ได้ดี

ไม่ใช่การฉกฉวยวันเวลา พยายามยื้อหยุดแล้วหยิบยื่นความสุขให้ตอบแทน

ด้วยราก ด้วยความเป็นมาของคนเรา จะเห็นการวิวัฒนาการตลอดเรื่อยมาสม่ำเสมอ ตั้งแต่ยุคที่เราเจอะเจอไฟ จนกระทั้งมาสู่ยุคที่เราสามารถทำการจัดพิมพ์เอกสารเพื่อส่งต่อความรู้

อย่าหลงลืมราก ความเป็นมาว่ามนุษย์ คือความหมายของการพัฒนา ไม่หยุดนิ่ง ร่วมกันออกแบบคำถามเพื่อหาคำตอบ นักออกแบบสามารถริเริ่มได้

ผมเฉลียวเช่นนั้น